Bánh cu đơ Hà Tĩnh – Món quà ấm lòng người xa xứ

Đặc sản vùng miền của Việt Nam không chỉ phong phú về hương vị mà chính tên gọi cũng làm người ta bị ấn tượng. Đôi lúc tự hỏi tại sao có nhiều mỹ từ như thế mà họ lại đặt cho chúng những “cái tên” vừa độc vừa khó hiểu. Ở Quảng Bình thì có khoai deo hay bánh gật gù của Quảng Ninh. Và đến với mảnh đất có khí hậu khắc nghiệt, quanh năm gió Lào bạn sẽ tò mò vì một loại đặc sản mang tên bánh Cu Đơ Hà Tĩnh.

Vì sao kẹo có tên là “Cu Đơ”?

Ngày xưa, ở một làng nọ thuộc huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, một gia đình nọ có hai đứa con trai khôi ngô tuấn tú nhưng nhà lại rất nghèo. Một ngày nọ, cậu con trai cả vẫn bẽn lẽn thưa với bố mẹ là sẽ cưới vợ. Họ làm quần quật suốt ngày mà cơm không đủ ăn, áo không đủ ấm, thì lấy đâu ra tiền cưới vợ?

Hai ông bà lo lắng không biết lấy đâu ra tiền mua đồ sính lễ. Nhà lại không có rượu, không có heo, không có nếp lấy gì mà đãi bà con làng xóm. Trong lúc bế tắc, người cha mới đánh liều nấu mật mía sôi lên rồi đổ lạc (đậu phộng) vào. Khi đem ra đãi, ai ăn cũng tấm tắc thấy ngon. Được mọi người ưa thích, ông tiếp tục nấu và đem đi bán ở những làng lân cận. Từ đó, kiểu nấu mật mía với lạc lan được rộng khắp huyện Hương Sơn. Hồi đó mọi người gọi là kẹo lạc

Nhưng nếu gọi như thế thì thấy bất công với người tạo ra kẹo lạc, nên nhân dân trong làng gọi thành kẹo “cu Hai”, (cu là tên gọi thân mật dành cho con trai như cu Tèo, cu Tý…) ý chỉ một người cha có 2 người con trai. Sau này khi phong trào Tây học nở rộ, người dân đã thay đổi cách gọi từ “Hai” bằng tiếng Pháp là “Deux” cho  “trí thức”. Do đó, kẹo ‘cu Hai” biến thành “cu deux”, đọc là cu đơ.

Bánh Cu Đơ được chế biến như thế nào?

Xem bài: Cách làm kẹo cu đơ Hà Tĩnh

Để làm ra miếng bánh Cu Đơ Hà Tĩnh chất lượng ngon không phải điều đơn giản. Người thợ phải tuân thủ các quy trình nghiêm ngặt từ khâu chọn nguyên liệu đến cách chế biến, nấu kẹo. Nguyên liệu chính để làm kẹo cu đơ là mật mía, lạc, bánh tráng.

Chọn mật mía là bước quan trọng nhất. Mật mía làm kẹo phải là loại ngon, nguyên chất, vàng óng, trong và đặc như mật ong. Hơn nữa, mật mía lấy ở vùng đồi chứ không mua ở vùng sông bãi bằng. Mật được đựng trong chum sành để không bị biến vị, biến chất. Tiếp đó là chọn lạc loại hạt nhỏ, tròn đều, không lép, thối, sâu mọt hay trầy vỏ bên ngoài.

Cuối cùng là bánh tráng. Bánh tráng dùng để làm kẹo cu đơ nhỏ hơn bánh bình thường, các nếp quăn đều, mỏng vừa và được rắc thêm vừng để tăng độ bùi béo. Khi nướng phải cẩn thẩn để bánh không bị thủng và chín đều.

Lựa chọn xong các nguyên liệu, người thợ bắt đầu nấu kẹo. Mật được đun sôi sục rồi mới thả thêm gừng, lạc vào khuấy đều, liên tục theo chiều kim đồng hồ. Bước này giúp lạc không bị trầy vỏ, chìm xuống đáy nồi và bị cháy, nếu không kẹo sẽ bị đắng.

Khi mùi thơm bắt đầu dậy lên ngày một rõ, người thợ sẽ tiến hành kiểm tra xem mật mía đã đun “chín tới” hay chưa bằng cách dùng đầu đũa. Nhúng đũa vào mật, để giọt mật chảy vào bát nước lã. Nếu giọt mật rơi xuống tròn vo, không tan loãng ra là được. Khi đó, người ta nhỏ chút mạch nha vào cho kẹo có mùi thơm rồi mới phết mật lên chiếc bánh tráng.

Kẹo cu đơ khi hoàn thành vừa nặng vừa chắc tay. Cắn một miếng, bạn sẽ cảm nhận được chất giòn tan của bánh tráng, rồi cái dẻo quánh của mật mía cô đặc ngọt sắc cùng hương nồng cay, thơm lừng của gừng tươi, vị bùi bùi của lạc hòa quyện tạo nên chiếc bánh vừa giòn vừa dẻo lại hết sức ngọt ngào.

Thưởng thức bánh Cu Đơ Hà Tĩnh đúng cách

Người Hà Tĩnh còn dùng kẹo cu đơ để thiết đãi khách quý như cũng như giới thiệu một đặc sản truyền thống của quê hương mà họ rất trân quý, tự hào. Bởi thế ở đây vẫn lưu truyền câu ca dao: “Chè xanh thêm chút gừng cay/ Cu Đơ Hà Tĩnh làm say lòng người”. Kẹo cu đơ cùng chè xanh là cách mời khách truyền thống từ bao đời nay của vùng quê Hà Tĩnh. Vị ngọt sắc của kẹo được hòa tan trong vị chát thanh của chè xanh, đọng lại dư vị ngọt ngào trong miệng tạo nên cảm giác khó quên.

Chẳng thế mà người dân Hà Tĩnh mỗi dịp về quê lại mang theo kẹo cu đơ lên biếu tặng bạn bè, người thân phương xa. Với họ, bánh Cu Đơ Hà Tĩnh không chỉ là cái bánh, chiếc kẹo bình thường, vượt lên trên tầm đặc sản, nó còn gói ghém tinh hoa, linh hồn của một vùng quê khô cằn sỏi đá nhưng rất bình dị, ấm áp và chân phương. Để đi xa, ai cũng nhớ về Hà Tĩnh, nhớ về chiếc kẹo cu đơ giòn tan, thơm bùi vị lạc, ấm áp hương gừng.